It’s Down 2 Earth zit erop. Als we nou het slotdocument eens in een tijdscapsule zouden begraven en we zetten pas in 2050, dat zóu ik nog kunnen meemaken op mijn 91-ste, weer een spade in de grond om de tekst nog eens tot ons door te laten dringen. Om eens te kijken wat de betekenis is geweest van dit stuk, voor de landbouw in de wereld en de connectie tussen landbouw en klimaatverandering. Wat zou onze reactie zijn?
Dit misschien: ‘Tja, we wisten wel welke kant het op moest, toen al. Als je kijkt hoe we de hele wereld de afgelopen veertig jaar hebben kunnen voeden, en tegelijk konden zorgen dat we de klimaatveranderingen konden overleven, dan zie je in dit stuk de eerste kiemen van succes.’
Subsahara Afrika weer groen
‘Neem dit project: kijk, toen is de eerste subsidie gegeven aan Afrikaanse boeren om CO2 op te slaan in de bodem. Daardoor zijn ze steeds meer gaan werken met humusrijke grond, die niet alleen CO2, maar ook water kan vasthouden. Vanaf toen is subsahara Afrika groener en groener geworden. En Nederland is op sommige plekken te nat geworden voor agrarische productie. Uien kun je daar niet meer verbouwen, de oogst rot negen van de tien keer weg in de grond. Wat een geluk dat ze die tijdscapsule destijds waterdicht hebben gemaakt, en dat we hem in een meertje hebben opduiken, aan de hand van de coördinaten.’
Nobelprijs voor WUR
‘En hier dan, dit project in Rwanda. Ze snapten het al: burgeroorlogen beginnen minder snel als de landbouw in een land op orde is. Al was dit natuurlijk een gevalletje Als-het-kalf-verdronken-is-dempt-men-de-put. En al is ook het omgekeerde waar: na de waarheid, is de landbouw het tweede slachtoffer van een oorlog. Maar goed, in Afghanistan zijn de troepen op een gegeven moment opgehouden om Kalashnikovs te betalen met de papaveroogst. Het is toch geweldig dat Nederland, na die mislukte militaire missie, Afghanistan anno 2050 heeft weten om te turnen tot een graanschuur, met dat Nobel-prijs winnende project van Wageningen University & Research Centre (WUR)? Dat was nooit gelukt als de landbouw in Nederland door die enorme crisis van 2020 – 2025 helemaal van de kaart was geveegd. En geef toe, het heeft er even naar uit gezien dat in 2024 de laatste boer Nederland zou verlaten. Zonder Nederlandse landbouw was de WUR natuurlijk ten dode opgeschreven geweest.’
‘Kijk, Jeffrey Sachs (director of The Earth Institute, professor of Sustainable Development, Columbia University) noemde een hele trits landen waar anno een 2010 een oorlog woedde, en waar de voedselvoorziening niet op orde was. Luister wat hij zei: Graan doet veel meer voor vrede dan wapens.’
Collectieve cognitieve dissonantie
Of zouden we na een maand tijdscapsule-studie zeggen: ‘Zucht. Het was het aloude liedje van een globale, collectieve cognitieve dissonantie. We wisten wel dat het slecht ging en welke gevaren er op de loer lagen, we wisten wat we zouden kunnen doen om de problemen op te lossen, maar we deden het niet. Er staan mooie ideeën en strategieën in dit stuk, maar ja, actie hè. Daar ontbrak, en ontbreekt het nog steeds vaak aan. Nationale belangen stonden wereldoplossingen in de weg. Soms is er juist te snel actie ondernomen en dachten ze niet lang genoeg na, het is ook niet gemakkelijk. Kleine initiatieven werden te snel opgeschaald – die historische mislukking met biobased economies, hoeveel miljard heeft ons dat wel niet gekost? En wat leverde het op? Soms was er terecht passiviteit. Dat de Nederlandse regering inzag dat CO2-opslag in Barendrecht een heilloze weg was, dat was visionair. Het heeft heel wat geldverspilling voorkomen. En die ramp in 2016, in Duitsland, waar de halve bevolking van een dorp is omgekomen omdat megatonnen CO2 ontsnapte uit de dure ondergrondse opslag en de mensen deden verstikken? Die is ons ook bespaard gebleven.’
Voedseloorlogen
‘In de jaren vijftig van de twintigste eeuw, toen wist men al dat een goede, veilige voedselvoorziening voor iedereen mogelijk moet zijn, maar helaas, we kregen het toén niet voor elkaar, en nu nog niet, met 11,5 miljard mensen, van wie er 3,5 miljard honger hebben of anderszins ondervoed zijn. Alleen: nu hebben we de voedseloorlogen er ook nog bij, dat fenomeen kenden we nog niet anno 2010.’
‘Er is gewoon te weinig actie geweest. Ironisch: ze hebben dit stuk nog wel de naam Roadmap for Action meegegeven. Hé, gaandeweg het stuk beginnen ze het zelfs The Living Roadmap For Action te noemen. Wat is dat nou weer voor beeldspraak: wat kun je je nou voorstellen bij een Levende Wegenkaart Voor Actie? Aha, daar bedoelden ze mee dat deze Roadmap nog voor verandering vatbaar was. Of zouden ze die naam Living Roadmap For Action bedacht hebben om te verhullen dat er weinig concrete plannen zijn bedacht tijdens It’s Down 2 Earth? Hier: Henk Bleker, de voorzitter van de internationale conferentie, zegt tijdens de afsluitende persconferentie dat één van de belangrijke dingen die moet gebeuren is: op de VN-klimaattop in het Mexicaanse Cancun het belang van landbouw en de connectie met klimaatverandering verder onder de aandacht brengen. Nou, dan weet je het wel. Cancun mislukte nog erger dan Kopenhagen.’
Zelffelicitatie
‘In de roadmap for action staan ook nauwelijks nieuwe dingen. Alle projecten die er in genoemd worden, zijn door anderen bedacht, en die liepen al voordat de conferentie werd gehouden. Hier, moet je dit lezen, op pagina 9, de ministers op de conferentie deden aan zelffelicitatie. “Ministers, gathered in the Ministerial Roundtable-sessions, highlighted the tremendous success of the Conference and recognized that for the first time the linkages between agriculture, food security and climate change were explored and understood.” Zou Bleker, staatssecretaris van dat roemruchte kabinet, gedoogd door de vorig jaar in het bejaardenhuis overleden Geert Wilders, (ken je die naam niet?), die zin soms eigenhandig in het stuk hebben gezet? En als die ministers die conferentie zo’n succes vonden, waarom zetten ze dan geen handtekening onder die roadmap for action?’
Paradigma shift
We leven niet in 2050, maar in 2010. Nu kunnen we nog dingen anders doen, waardoor we een blijer gevoel krijgen als we straks de tijdscapsule open maken en alles lezen en bekijken. Met één zin uit het slotdocument, ben ik het hartgrondig eens: ‘Landbouw moet een paradigma shift ondergaan, op alle niveaus, wil het de groeiende wereldbevolking voeden en de natuurlijke hulpbronnen waar het gebruik van maakt, duurzaam laten voortbestaan. Business as usual is no longer an option. Met een overgang naar een productiesysteem dat klimaatveranderingen kan weerstaan en weinig broeikasgassen uitstoot, kan landbouw een onderdeel worden van de trend naar duurzame ontwikkeling.’
Oké, geen business as usual. Krijgen we die overgang voor elkaar? Het kan, maar het is echt een dubbeltje op zijn kant, dat nog steeds twee kanten op kan vallen. En de tijd is schaars aan het worden. Laten we hopen dat de reacties in 2050, op It’s Down 2 Earth, positief zullen zijn. En daarbij is het motto: It’s Down 2 People, die planeet aarde die redt zich wel, daar hoeven we ons niet zo veel zorgen over te maken. Die heeft al ergere rampen doorstaan in haar bestaan. Maar de homo sapiens?
Deze webblog, over mijn ontmoetingen, observaties, en nieuwe inzichten, opgedaan tijdens It’s Down 2 Earth, heb ik geschreven voor foodlog.nl .
Dit is het slotdeel. Deel één, twee, drie en vier vindt u onder de doorclicks.